دیـدنی های استان یـزد؛ دومیـن شهر تاریـخی جهان

مقاله

• لیست مقالات
• مقالات من
• ارسال مقاله
• مشاهده مقاله

یزد اولین شهر خشتی و دومین شهر تاریخی جهان بعد از شهر ونیز ایتالیاست. استان یزد از سرزمینهای کهن و تاریخی ایران زمین و از نظر جغرافیایی در منطقه جنوب شرق ایران و همچنین مرکز ایران واقع شده است. شهر تاریخی یزد به شهر بادگیرها معروف است و به تحقیق، نسبت به سایر شهرهای مرکزی ایران دارای بیشترین تعداد بادگیر است. در این شهر، مرتفع ‌ترین بادگیر جهان یعنی بادگیر باغ دولت آباد با ارتفاع در حدود ۳۴ متر وجود دارد.

این شهر که به جز "شهر بادگیرها" به "شهر دوچرخه‌ها" نیز معروف است، در منطقه‌ای خشک و بیابانی قرار گرفته است. شهر یزد بین رشته‌های شیرکوه و خرانق و در دشتی گسترده به نام دشت یزد اردکان قرار گرفته ‌است. آبادانی یزد از سدهٔ "پنجم هجری" به بعد بوده و اتابکان فارس از مهم‌ترین عوامل پیشرفت این شهر در سده‌های گذشته به‌شمار می‌روند.

واژهٔ یزد در لغت به معنای مقدس و پاک بوده و وجه‌تسمیهٔ این شهر، سرزمین مقدس و شهر خداست. یزد پناهگاه بسیاری از دانشمندان و بزرگانی بوده که در زمان حملهٔ مغولان به ایران در سده‌های هفتم و هشتم هجری، این شهر را سکونتگاه و محل زندگی خود قرار داده بودند. در این ایمیل تنها به بخشی از ده‌ها مکان دیدنی و تاریخی این استان پرداخته شده است.

مسجد جامع یزد

بر اساس اسناد تاریخی مسجد جامع یزد را بر جای آتشگاه ساسانی ساخته‌اند و سنگ بنای آن توسط علاءالدوله گرشاسب نهاده شده و بنای اصلی مسجد کنونی، از آثار سید رکن الدین محمد قاضی است. این بنا از لحاظ خوابیدگی گنبد، سردر رفیع و بلند و کاشی‌کاری‌های زیبا و منحصر به فرد، شهرت دارد.
 

مجموعه امیر چخماق

امیر جلال‌الدین چخماق شامی در دوره تیموریان، به امر شاهرخ تیموری حکومت یزد را بر عهده گرفت. او با کمک همسرش فاطمه خاتون در این مکان، میدان‌گاهی و در اطراف آن آب انبار، خانقاه، مدرسه، کاروانسرا، چاه آب، بازار و از همه مهمتر مسجد امیر چخماق را بنا کرد. تاریخ بنای آن مربوط به قرن نهم هجری قمری می‌باشد.
 

بقعه سید رکن الدین

سید رکن‌الدین محمد قاضی عارف و دانشمند قرن هشتم هجری قمری، مدرسه رکنیه را بنا کرد. در کتب تاریخی یزد، از این مدرسه و قسمت‌های مختلف آن مانند رصدخانه، دارالکتب با سه هزار جلد کتاب، دارالسیاده و دارلادویه یاد شده است. اکنون از آن مدرسه، بقعه‌ای باقی مانده که مدفن خود سید رکن‌الدین است.
 

زندان اسکندر یا مدرسه ضیائیه

این بنا از آثار ضیاءالدین حسین رضی پسر شرف‌الدین علی یزدی است که در سال ۶۳۱ هجری قمری آن را بنیان نهاد و بنای آن در سال ۷۰۵ هجری قمری توسط پسرانش به اتمام رسید. گنبد این زندان یا مدرسه که از پای تا سر از خشت خام ساخته شده، دارای تزئینات و آرایش گچ‌بری نقاشی با آبرنگ طلایی و لاجوردی بوده که در حال حاضر قسمت‌هایی از آن بر روی گچ سفید باقی مانده است.
 

آتشکده زرتشتیان

یزد با وجود داشتن آتشکده‌های فراوان از گذشته به عنوان منطقه مذهبی برای زرتشتیان و افراد علاقمند به دین زرتشت محسوب می‌شود. از معروف ترین بناهای زرتشتیان، آتشکده یزد است که گفته می‌شود قدمت آتش آن به ۱۵۰۰ سال می‌رسد. بنای تازه در سال ۱۳۱۳ هجری شمسی تحت نظارت و سرپرستی ارباب جمشید امانت ساخته شده است.
 

سرزمین آتشکده‌ها

آتشکده یزد محل نگهداری آتش مقدس زرتشتی در شهر یزد و نیایشگاه زرتشتیان ساکن در این شهر است. ساختمان اصلی آتشکده بر ارتفاعی حدود ۲۱ متر از زمین و در میان حیاط بزرگی که درختان همیشه سرسبز سرو و کاج آن را پوشانده، قراردارد. نگاره فروهر و سرستون‌های سنگی آن زیبایی ویژه‌ای بدان بخشیده و روبروی این بنا حوض آبی قرار دارد. اینکه آتشکده‌ها کنار آب باشند از خصوصیت‌های آتشکده‌ها بوده است.
 

آب انبار شش بادگیری

آب انباری قدیمی با شش بادگیر که در محله تل قرار دارد. این بنا دارای دو ورودی در شمال و جنوب مخزن آب است و مخزن اصلی آب انبار، گنبد تخم مرغی شکلی دارد. ساختمان ۵۵ پله دارد که بین پله‌های ۲۵ و ۲۶ آن از بالا، یک هشتی با سنگ فرش آجری قرار دارد و طاق بعد از هشتی شروع می شود. ارتفاع بادگیرها ۱۰ متر است.
 

مجموعه مارکار

این مجموعه شامل: مدرسه، پرورشگاه، آب انبار و برج ساعت است که در محله تل شهر یزد قرار دارد. این مجموعه به خواست پشوتن جی سابایی مارکار، از زرتشتیان مقیم هندوستان ساخته شد. ساختمان دارای ۲ قسمت است: آموزشگاه که ۱۸ اتاق و پرورشگاه ۳ سالن خواب و یک سالن با گنجایش ۸۰۰ کودک را دارد. برج ساعت مارکار که به یادبود فردوسی شهرت دارد، در سال ۱۳۲۱ ساخته شد و توسط بانی آن به این ساختمان اهدا شد.
 

خانه قدیمی لاری‌ها

خانه لاری‌ها با توجه به نوع شغل و تمکن صاحب خانه از دو قسمت تشکیل می‌شد و هر قسمت عملکرد خود را داشت. اندرونی به عنوان ماوا و مسکن محارم و بیرونی به اسکان و پذیرایی میهمانان اختصاص داشت. از قسمت شمالی به عنوان زمستانه و از قسمت جنوبی به عنوان تابستانه استفاده می شد. در پاییز به عنوان بهار خواب استفاده می‌شد.
 

خانه ملک التجار

این خانه در حدود ۱۲۰ سال قبل در یکی از بازارهای مهم شهر، ساخته شده و متعلق به ملک‌التجار است. ورودی خانه دارای کوچه‌ای دراز و باریک با دیوارهای بلندی است. تزئینات داخلی اتاق‌های آن دست کمی از خانه‌های قدیمی دیگر ندارد. این خانه در حال حاضر تبدیل به مهمانسرای سنتی شده است.
 

خانه رسولیان

این خانه در محله سهل بن علی در مرکز بافت قدیم شهر یزد قرار دارد. این بنا در سال ۱۲۸۳ هجری شمسی مصادف با سال‌های آخر حکومت سلسله قاجار، به همت حاج میرزا کاظم رسولیان و به دست استاد محمد حسن محمد رحیم ساخته شد. این خانه تا چند سال پیش مسکونی بود اما در حال حاضر دانشکده معماری یزد در آن مستقر است.
 

سرو چهارهزار ساله

یکی از درختان سرو کهنسالی که در ایران همچنان استوار است، در شهر ابرکوه است که کهنسال‌ترین سرو جهان به شمار می‌رود. سرو کهنسال شهرستان ابرکوه با ۲۵ متر ارتفاع ۱۸ متر محیط و ۱۱ و نیم متر اندازه دور تنه با ۴۸۰۰ سال قدمت دومین درخت کهنسال در جهان است. برخی از افسانه‌ها کاشتن آنرا به زرتشت نسبت می‌دهند و برخی نیز به یافث (پسر نوح).
 

خانه مرتاض

این خانه در عهد قاجار بوده و در کوچه مرتاضیون شهر یزد قرار دارد و از دو بخش اندرونی، بیرونی تشکیل شده است. مساحت حیاط اندرونی تقریبا سه برابر مساحت حیاط بیرونی است. تالار بزرگی در راس حیاط قرار گرفته و بر فضاهای اطراف کاملا تسلط دارد. از دیگر ویژگی های این بنا، دو طبقه بودن کلیه فضا است. مصالح آن گچ و سنگ است.
 

برج و باروی قدیمی شهر

حصار و بارو از جمله آثاری است که در تمدن شهرنشینی قدیم اهمیت فوق‌العاده‌ای برای آن قائل بوده اند. حصار یا باروی یزد توسط سرهنگ امیر عضدالدین علاء ساخته شده است. این حصار قدیمی دارای چهار دروازه بود که این تعداد در آخرین حصار و باروی ساخته شده به پانزده دروازه رسید.
 

باغ دولت آباد

محمد تقی خان مشهور به خان بزرگ که سر سلسله خان‌های یزد در زمان زندیه بود، ابتدا قناتی با نام دولت‌آباد به وجود آورد و پس از آن، عمارت باغ دولت‌آباد را در امتداد آن احداث کرد. این ساختمان محل زندگی این حاکم نیز بود. این بنا مجموعه‌ای از چندین عمارت شامل: هشتی، بادگیر، بهشت آیین، تالار آیینه، سردر اصلی و سردر جنوبی است.
 

دخمه زرتشتیان

دخمه محلی است که زرتشتیان، از دیر باز تا حدود چهل سال پیش اموات خود را طبق اصول، فرهنگ و آداب مذهبی خود و طی انجام مراسم ویژه در آن می نهادند تا طعمه کرکس‌های کوه‌های اطراف شوند. وسط فضای میان تهی دخمه چاهی وجود داشت که به آن استودان می‌گفتند و استخوان‌های به جای مانده از اجساد را به داخل آن می‌ریختند. واژه دخمه در فرهنگ زرتشتیان به معنای سردابه مردگان، خانه زیر زمین برای مردگان و گورخانه است.
 

حمام خان

حمام خان به دوره قاجار تعلق دارد. جنس دیوارهای حمام از سنگ، آجر و آهک است. در ورودی حمام آثاری از شاهنامه دیده می‌شود. این بنا شامل ورودی، دالان، سربینه، میان در، گرمخانه، خزینه، تون، گاورو، فضای پشتیبانی رویس است.
 

موزه آب

در قسمت شمال میدان امیر چخماق یزد، یکی از ارزشمندترین آثار معماری این شهر قرار دارد که موزه آب در آن جای گرفته است. این ساختمان در سال ۱۲۶۶ هجری شمسی احداث گردیده و در حال حاضر به بی‌نظیرترین موزه آب دنیا تبدیل شده است. از ویژگی های این موزه، پنج طبقه بودن آن و گذشتن کاریز صد ساله می باشد.